Referandumun Sonucu Ne Olur?

Referandumun Sonucu Ne Olur?

Gürcan Banger

Memlekette iki tür kaygı ve merak var. Bir grup günlük iaşesini elde edip evlad-ü ayale ekmek götürme derdinde. Bir diğer grup ise “İktidarı nasıl olur da ele geçiririz?” derdinde… Gerçekte bir üçüncü grup daha var. Ekmek derdini önüne koyanlar dışında kalan ‘siyaset saflarına’ doğrudan müdahil olmayan bir başka bölüm ise “Memleket elden gidiyor” ya da “Din elden gidiyor” vaveylalarının peşine takılmış siyasal rantçıların dümen suyunda debeleniyor.

İşin özeti şu ki; çirkin, yararsız ve verimsiz siyaset, memleketin ve halkın gündemini rant ve çıkar arayışına eklemlediği kendi yarattığı sorunlarla işgal edip duruyor. Doğrusu; medya da kendi tiraj ve reyting beklentileriyle bu çirkin sürece çanak tutmaya devam ediyor.

Arka plan ne olursa olsun; karşımızda bir gerçek durum var. 12 Eylül’de Anayasa değişikliklerini konu alan bir referandum yapılacak. “Evet” ya da “Hayır” oylarının durumuna göre ülkenin hal ve gidişinde değişiklikler olabilir.

Referandum sonuçlarına iki ayrı noktadan bakmak gerekli: Birincisi, sonucun “Evet” veya “Hayır” çıkması; ikincisi ise oyların dağılımı… Bu iki sonuç hem iktidarın hem de muhalefetin davranış modelini kaçınılmaz biçimde etkileyecek.

Hiç kuşkusuz; referandumun nasıl sonuçlanacağı konusunda sosyal algılarımız önemli. Ama sonucun kestirilmesi hususunda en önemli veriyi, konuyla ilgili olarak ciddi araştırma kuruluşlarının yaptığı kamuoyu soruşturmalarından alıyoruz. Özellikle düzenli tekrarlanan kamuoyu anketleri, kişisel izlenim ve algılarımızla birleşince önemli öngörülere vesile olabiliyor.

Referandum ile siyasal eğilimler ve beklentiler konusunda düzenli kamuoyu soruşturmaları yapan kuruluşlardan birisi Sonar Araştırma. Haziran 2011 içinde yayınlanan yazılarımdan birisinde Sonar’ın Mayıs 2011 anketini ele almıştım. Bu kuruluşun Ağustos 2011 araştırması, Mayıs’ta yapılmış olana göre değişen ipuçları veriyor. Araştırmanın sonuç raporunu incelemekte yarar var.

Anket, aralarında Eskişehir’in de yer aldığı 25 ilde yapılmış. Ankete katılımcı seçiminde kırsal alanlara (ilçe, belde ve köylere) yüzde 20 dolayında pay ayrılmış. 1-9 Ağustos 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen çalışmada 4000 kişiye yüzyüze sorular sorulmuş.

Anketin genel sonuçlarına bakıldığında; “Hayır” diyenlerin oranı yüzde 51, “Evet” diyenlerin oranı ise yüzde 49 olarak sınırda bir durum görülüyor. Erkeklerin yüzde 53’ü, kadınların ise yüzde 45’i “Evet” şeklinde cevap vermişler. Dolayısıyla erkeklerin yüzde 47’si, kadınların yüzde 55’i “Hayır” cevabı vermiş.

“Hayır” oranı büyükten küçüğe doğru; Mersin, Muğla, Denizli, Balıkesir, İzmir, Aydın, Tekirdağ, Adana, Antalya, Ankara, Eskişehir ve Manisa’da “Hayır” oranı “Evet” oranından daha yüksek. Bu illerde referandum sorusu “Hayır” cevabı almış görünüyor.

Diğer yandan “Evet” oranı büyükten küçüğe doğru; K.Maraş, Ş.Urfa, Gaziantep, Erzurum, Trabzon, Konya, Diyarbakır, Kayseri, Hatay, Kocaeli, Samsun, İstanbul, Bursa’da “Evet” oranı “Hayır” oranından yüksek. Bu illerde (anket sonuçlarının doğruluğu ölçüsünde) vatandaşın tercihinin “Evet” yönünde olduğu izleniyor. Mevcut iktidarın nimetlerinden bol miktarda yararlanan Konya ile Kayseri’nin (hatta Gaziantep’in) “Evet” grubunda yer alması hiç şaşırtıcı bir sonuç değil.

Anket için seçilen 25 il içerisinde “Evet” oylarının en yüksek olduğu ile yüzde 84 ile K.Maraş ve en düşük olduğu il ise yüzde 25 ile İçel… Dolayısıyla “Hayır” oranı İçel’de yüzde 75’e ulaşırken K.Maraş’ta ancak yüzde 16’da kalıyor.

Eskişehir’i merak edenler için biraz ayrıntı vereyim. Ankette Eskişehir’i temsilen yaklaşık yüzde 2 dolayında katılımcı seçilmiş. Eskişehir’den katılanların yüzde 61’i “Hayır”, yüzde 49’u ise “Evet” demiş. Eskişehir’i sosyal ve siyasal olarak tanıyanlar için kolay bir sonuç olarak Eskişehir’in referanduma “Hayır” diyeceğini öngörmek hatalı olmaz.

Referanduma verilen cevaplar için yaz dilimi dağılımlarına da bakmakta yarar var. 18-24 yaş dilimi yüzde 46 oranında “Evet”, yüzde 54 oranında “Hayır” öngörüsünde bulunmuş. Arada ciddi bir fark olmasa da gençler “Hayır” deme eğiliminde gibi görülüyorlar. 25-34 ile 45-54 yaş dilimlerinde “Evet” ve “Hayır” oyları yüzde 50’de eşit gözleniyor. 35-44 yaş dilimi yüzde 55 ile “Evet” derken 55-64 ve 65 yaş üstü dilimlerle “Hayır” oyları yüzde 56-57 gibi oy oranları ile “Evet” tercihlerini geçiyor. Özetle; orta yaş “Evet” oyuna yakınken genç ve ileri yaş dilimleri “Hayır” tercihine daha yakın görülüyor.

Partiler açısından bakıldığında; “Evet” oylarının AkParti seçmeni ile CHP’nin yüzde 7’si, SP’nin tamamına yakını, MHP’nin yüzde 25’i ve BBP’nin çoğunluğundan oluştuğu görülüyor.

2011’de (belki de daha erken bir tarihte) önümüzde bir erken seçim var. Referandum süreci de genel seçimin gidişatını ve sonucunu etkileyecek. Durumun genel seçim açısından nasıl göründüğünü yarınki yazımda ele alacağım.